Literatuuropdrachten

Oorlogsgedichten

Eerste gedicht

1.      Paul van Ostaijen



Aan een moeder



Haar zoon viel op het slagveld

Je hebt me gezegd: <Mijn zoon is gevallen,-
jij hebt hem niet gekend, zijn voorhoofd niet,
of zijn lippen niet
of zijn handen; geen van allen
die nu naast mij zijn, hebben hem gekend,
maar enkel waar mijn zoon is gevallen,-
op het veld van eer.
Als ik stappen hoorde op de straat
zei ik: zo zal zijn heimkeer
zijn. Dat luisteren en verwachten hoeft nu niet meer.
De penningen die ik heb willen besparen
om hem een jas te kopen,
liggen nog in de kast, naast de oorlogprentjes
uit zijn jeugdjaren.
Je moest voor mijn zoon een gedicht maken,
dat leg ik dan naast de prenten in de kast.>

Ik weet, moedertje, je zou graag lezen:
<Wapengeweld, slagveld, held,>
want als een eervolle trits, heeft men je die woorden voorgespeld,
en van je zoon heb je niets meer dan dat.
Woorden die je troosten moeten,
omdat je je zoon niet meer zult wekken;
je zult zijn koffie niet meer bereiden,
steeds als de klok dezelfde uur slaat,
hem nooit meer nakijken als hij de straat langs gaat
en nou moet je niet meer de woorden bepeinzen
die je hem zeggen zou
in stervensnood.

Slagveld, veld van eer,
vaderland, en de zaak van het recht.
Maar ook staat dit geschreven:
Je zult niet liegen, niet bedriegen.
De laatste kreet van je zoon was: <Moedertje,
belieg mij niet, belieg mij niet.
Mijn vaderland is dood, in de zoenegloed
van mijn moeder die ik derven moet.> -

Je zoon, moedertje, viel niet voor een gerechte zaak,
maar zijn bloed werd hem afgeperst door allen,
omdat ons de menselike goedheid is ontvallen.
Maar ik, wij, wij allen zijn de moordenaars van je zoon
en elk woord als eer en held is smaad en hoon.
Elk soldaat die valt in de krijg, hij werd getroffen
door een sluipmoordenaar.
Dit zijn wij allen, allen die het geloof verloren.

Je zoon heeft me gezegd: dit is de goede weg,
en ik heb hem gewezen: ja, die weg is de ware.
Wij hebben gelogen.
<Demokratie>: wij hebben bedrogen.

Als je zoons zoen aan de bloednatte Aarde
nu niet de waarheid heeft vrijgekocht, betaald met zijn warm vlees,
dan is er weer niets gebeurd.
Om je zoon, om je zoon die viel,
werp de glazen kralen van je dwaze woorden weg.
Als je zoon die viel,
als mijn broeder die nog in de kiel
staat van de loopgraven, als al de zoons en al de broers,
als de miljoenen verlossers,-laatste teken van de visfiguur,-
die weerom brengen de bloedige offerande op dit uur,
volgens de oude wet, als de miljoenen kruisen,
die zij niet te dragen hadden, dan enkel houten armpjes
en rij aan rij, niet hebben vrijgekocht
de nieuwe erfzonde van machtbegeren
en van waan,
dan wordt dit sakrifisie, volgens de oude wet gedaan,
weer nutteloos.

Alles is schoonheid. -Herinner je nog je zoon
toen hij tegenover je aan de ontbijttafel zat. -
wij moeien ons eigen geweten, ons begrijpen bevrijden
van de waanzonde.

De miljoenen zwarte fatum-kruisen
zijn zwijgend, maar hun zwarte, wijd-open wonde
heeft het woord gevonden: Alles is waan, alles is zonde;
levenden, vergaart de kleine krachten die u nog blijven
tot geloof in het levende leven.
Alles is zo grenzeloos schoon, luistert naar dit ontluikend begrijpen
in ons geweten.

Uit: Paul van Ostaijen - Het Sienjaal – 1918




2.     Parafrase: De eerste alinea gaat over een moeder die haar zoon is verloren op het slagveld. Ze zegt dat niemand hem heeft gekend zoals zij. De mannen naast haar zoon hebben haar zoon alleen gekend op het slagveld en hoe hij vocht, niet hoe hij in het gewone leven was. Ze hoorde voetstappen op de straat en zei dat zo zijn heimkeer zal zijn. Maar die gedachte hoeft ook niet meer, hij is dood. Ze heeft veel geld gespaard door minder brieven te schrijven om hem een nieuwe jas te kunnen kopen.

De tweede alinea wordt verteld door haar zoon die vertelt hoe ze haarzelf moet troosten. Woorden zoals wapengeweld, slagveld, held worden bij soldaten in het hoofd geduwd. Maar voor een moeder is dat niets, ze heeft niets meer over. De jongen vertelt ook dat haar leven leeg zal zijn, ze zal niets meer moeten doen. De gewoonlijke dingen zoals koffie zetten, 2 borden aan de ontbijttafel,..

De derde alinea gaat over de jongen die het slagveld beschrijft aan zijn moeder. Het is dan ook zijn laatste brief aan haar. Hij vraagt zijn moeder hem niet te beliegen. Het vaderland is dood.

De vierde alinea gaat over de manier hoe haar zijn is omgekomen. Het wordt verteld door de ‘moordenaars’ van haar zoon. Hij werd gedood door sluipmoordenaars zonder enige reden. Zo is dat tijdens de oorlog, zonder reden. Of met reden maar die zelf amper kennen.

De vijfde is over de mannen naast haar zoon tijdens de oorlog die bevestigen dat ‘die weg de goede weg is’. Maar eigenlijk liegen en bedriegen.

De zesde gaat over niet alleen de zoon die is omgekomen maar ook de andere miljoenen gesneuvelden. Ze hebben allen hun leven gegeven, en voor wat?

De zevende is over de mooie herinneringen de moeder aan haar zoon heeft. Die dagen aan de ontbijttafel,…

De laatste alinea gaat over de doden die de levenden aanspreken. Alles wat de soldaten doen op het slagveld is waanzin en zonde. Ze spreken de levenden aan hoe mooi het daar boven is, en hoe mooi hun gedachten zijn

3.     Motivatie



De reden dat is dit gedicht gekozen heb is omdat het mij op het eerste gezicht niet doet denken aan een gedicht. Bij een gedicht denk je vaker aan iets kort dat ook steeds rijmt. Dit gedicht is lang, rijmt af en toe ook wel. Maar in dit gedicht wordt een heel verhaal verteld, en dat vind ik er mooi aan. Je ziet tijdens het gedicht een zekere evolutie door hoe het gedicht verteld wordt.



Tweede gedicht


1.    To his love


He's gone, and all our plans
Are useless indeed.
We'll walk no more on Cotswold
Where the sheep feed
Quietly and take no heed. [En zich van geen kwaad bewust zijn]

His body that was so quick [levend(ig)]
Is not as you
Knew it, on Severn river
Under the blue
Driving our small boat through.

You would not know him now...
But still he died
Nobly, so cover him over
With violets of pride
Purple from Severn side.

Cover him, cover him soon!
And with thick-set
Masses of memorial flowers-
Hide that red wet
Thing I must somehow forget.

Ivor Gurney

Geraadpleegd op 29/04/2016 via http://wereldoorlog1418.nl/corner/gurney.html










2.    Vertaling gedicht


Hij is gestorven,  en al onze plannen

Zijn inderdaad nutteloos.
We zullen nooit meer 
Cotswold 
betreden
Waar de schapen grazen, zo zorgeloos
Zo vredevol en zo geluidloos.

Zijn lichaam dat vroeger zo snel was,
Is niet zoals jou
Hij is niet meer zoals die dag
Dat we vaarden onder het blauw
Door de 
Severn rivier
in de ochtenddauw.

Je zou hem niet gekend hebben nu …
Maar hij is nog steeds gestorven, zo plots
Zo adelijk, dus bedek hem
Met viooltjes van trots
Paars van de Severn rivier vol geklots.

Bedek hem, bedek hem gauw!
En met dicht beplantte
Massa’s van herdenkingsbloemen
Die verbergen de rode restante
Toen het lot zich tegen hem kantte.






3.    Parafrase



De eerste alinea gaat over een jongen die gestorven is tijdens de oorlog. De mensen rond hem vertellen hem dat hun leven heel anders gaat. Ze zullen nooit meer samen Cotswold bezoeken. Nooit meer een pijnloze gedachte aan hem overhouden.

De tweede alinea gaat over dat hij er fysisch er ook niet meer is, wat logisch is. De herinnering dat zij aan hem hebben is over het moment toen ze over de blauwe rivier voerden. Dit is slecht een herinnering meer.

De vierde gaat over iemand die hem gekend heeft verteld hoe hij was maar zo nu niet meer is. Hij is er niet meer.

De vierde alinea vertelt om zijn lichaam te bedekken. Met massa’s herdenkingsbloemen zodat het lot hem niet tegen hem kant.


4.    Motivatie


De reden dat ik dit gedicht heb gekozen is omdat ik het, in het Engels dan wel, een zeer mooi gedicht vond. Het sprak me aan toen ik het voor het eerst las en daarom heb ik het gekozen.



5.    Woordengroepen


Quietly and take no heed vs Zo vredevol en zo geluidloos à Hier vind ik de Nederlandse vertaling mooier, er zit meer gevoel in en er zijn mooiere woorden gebruikt.


Knew it vs Hij is niet meer zoals die dag à In de vertaling werden er meer woorden gebruikt en komt het wel beter tot uiting, daarom verkies ik hier weer de Nederlandse versie.

memorial flowers vs herdenkingsbloemen à In dit geval vind ik de Engelse versie mooier, gevoeliger ook.


2 opmerkingen:

Abonneren op: Reacties (Atom)